اصلی کرم ناغیلینین کرکوک واریانتی
کرم ایله اصلی نین منظوم حئکایه سینین
کرکوک واریانتی
رضا همراز
تورک لر اوزل لیک له آذربايجانلي لار ان اسكي چاغلاردان باشقا ملت لر كيمي سئوگي لري سئوميش و سئوگي ليلره اورك باغلاميشلار . حله بيزيم آتا بابا ائولريميزده بو گونده ديني كيتابلارلا برابر توركجه شعر ديوانلاري هابئله خالق ناغيللاري يا داها دوغروسو سئوگي ناغيل لاري تاغچالارين بزه ك لري اولموشلار.اسكي بير تاريخه اييه له نن كيتابلاردان كي خالق ايچره داها آرتيق ماراق دوغورموشلار ، دده قورقود ،کوراوغلو ؛ اصلي كرم ، اوغوز نامه ؛عاشيق غريب ايله شاه صنم ؛ امير ارسلان ؛ شيرويه ايله شكاري، مختار نامه ، ليلي – مجنون و نه بيليم ها نسي ناغيل لار كي ، اونلارين درين و فلسفي گوروشلري اولماقلا برابر قهرمانليق ، ايگيدليك ، وطن سئورليك و بو كيمي ترمين لري داشيميش ؛ ائله اونا گوره همه شه خالق طرفيندن منيمسه نيلميشلر .
=+=+=+=+
بو محبت داستانلاري نين چوخ اوخونانلارينين سياهيسيني تقديم ائدسك ؛ سوز اوزانار آنجاق خالق طرفيندن سئويله سئويله اوخونان بو داستانلاردان اصلي – كرم ناغيلين ذكر ائده بيلريك .
بو گوزل هابئله شاه ا ثر یعنی اصلی کرم ناغیلین اوخودوقدا ؛ بئله دوشونولوركي ؛تورک لر ایچره چوخلو اسكي و نئجه دئيير لر حله خوروز سسي ائشيد يلمه ميش نسخه لر واركي ، اوخونماميش يئني دن اوخويوب ترتيبه سالما هوسي دوغورور. بیر سیرا نادر نسخه لرده بو گونه كيمي گوروب، رنگارنگ واریانت لارین گوروب؛ اوخويوب هابئله ائشيددييميز اصلي – كرم ناغيللاريندا اولمايان شعرلر ، سوزلر و ايماژلاربورادا خيلك گوزه ديير . دوغرو دئسك بو شاه اثرين ايلكين يارادانلاريندان، هابئله چاپ لاريندان ؛ هارادا باسيلديق لاريندان حله ليك علم عالمي عاجيز لاميشدير . بو نونلا برابر بو دستانين ايزلري بو گونده كورسنمك ده دير .اورنگ اولاراق بوگون تبريزده يئرلشن قاراماليك يا خالق ديلي ايله دئسك قره مليك ده بو سئوگي لره مزار گوسترنلر اولوب حتي اونلاردان كرامت لر نقل ائيله ين لرده وار.
اصلي – كرم ناغيلي بيز تورک لر خصوصی ایله آذربايجانلي لاردا بويوك بير احترام لا برابر بويوك رغبت لره ماليك اولموشدور.بو شاه اثر؛ عادي خالق كوتله سي ايله برابر ضيالي لار ايچره ده گئنيش بير يئر آچميشدير .بو قيمتلي و اينجي ساياقلي اثره موسيقي چيلر، موسيقي بسته لميش، بويوك تياتر سالونلاريندا اوپرالار كئچير ميشلر . واختي ايله گوركملي موسيقيچي رحمتلي زنجانلي اوستاد مصطفي پايان ؛ تامارا ( طلعت نژاد) ايله بير ليك ده بو ده يرلي اثرده اشتراك ائديب رول كئچرميش ؛ ائل وريند ن لازيمي قدرده ن ده چوخ گئنيش مقياسدا آلقيشلانميشلار . بونونلا دونيا موسيقي چيلري ايچره داها آرتيق (( يانيق كرم )) آدي ايله تانينميش اثرده ائله بو سئوگي لرين آدي ايله باغلانميشدير .نييه كي سئوگي مقدس دير .ائله بو نا گوره سئوگي لر قالاجاق . بورا دا نيسگيل ائديره م گوزومه دييب يا اليمه دوشن بير نئچه اصلي – كرم كيتابلارين اورنک اولاراق سيزه تانيشديرام .
1-كرم و اصلي :
كرم و اصلي . توركجه يازيلميش بو مشهور حئكايه و اسكي چاپی باكي دا مشهدي ايوب علي اكبر اوف نشري واسطه سي ايله چاپ ائديلميشدير؛ اوزلويونده ده يرلي بير مجموعه دير. كيتاب جيبي قطعينده 259 صحيفه ده باكي شهرينده باسيلميشدير . بو اثرين چاپ ايلي میلادی 1913 دير .
2- كرم ايله اصلي :
اوستانبولدا اورهان گوزل واسطه سي ايله 2004 ده ايشيق اوزو گورن بو اثر لاتين آلفابئتیله 170 صحيفه ده باسيلميشدير . نظره گلن كيمي كيتاب گويا گنج لره حصر اولونموشدور.
3-اصلي و كرم :
120 صحيفه دن عيبارت اولان اصلي ايله كرم حكايتي چوخ گمان كي تبريزده نشر اولونموشدور . كيتابين قابيغيندا بير قيز جيغازين شكلي گئديب ؛ عكيزين قيراغيندا ايسه (( گراور شعاعي )) عيبارتيندن بللي اولور كي تبريزين بويوك هنرمند لريندن بيريسي اولان رحمتلي عبدالوهاب شعاعي نين ايش لريندن دير . همين كيتابدا قاجار دوورونون بير نئچه شكلي ده كيتابا داخيل ائديلميشدير .
4- اصلي – كرم :
208 صحيفه لي اصلي – كرم ناغيلين چاغداش يازيچي ميز مير علي سيد سلامت 102 صحيفه دن عيبارت بير آراشديرما ايله برابر ناغيلين متنين تقديم ائتميشدير . ساين يازار اصلي – كرم ناغيلينين كوكون آپاريب ان اسكي چاغلارا چاتديرميشدير . همين كيتاب 84 ينجي ايل تبريزده آشينا ناشرلييي تشبثي ايله چاپ اولوب ، اوخوجو كوتله سينين رغبتين قازانابيلميشدير .
5- اصلی کرم :
یئنی روایت . بو روایتی چاپ ائتدیره ن حمید احمد زاده ( تئلیم خانلی ) جنابلاری اولموشلار کی داها دقته لایق بیر ایش دیر .تئلیم خانی نین ترتیب وئردییی 170 صحیفه لیک بو اثر 88 ینجی ایل کرج ین پینار ناشرلییی وریندن گون ایشیغینا چیخاردیریلمیشدیر .ترتیب چی نین دئدیینه اساس ؛ حاضر کیتاب بیر الیازمانین اوزوندن کوچورولوب داها سونرالار اونون دوشن یئرلری ایسه بیر نئچه عالیم و ائل عاشیق لارینین مشایعتی و مصلحتی ایله دوغرولدولموشدور .
6- اصلی کرم ناغیلی :
بونلاردان سونرا رحمتلي تبريزلي علي ده اوز سليقه سي اوزه رينده بير اصلي كرم ناغيلي ترتيب وئرميشدير كي اليمده اولماديغي ايچون اوندان بير معلومات وئره بيلميره م . سون ايللرده ايستر تبريزده ايستر سه ده آذربايجانين باشقا شهرلرينده بير نئچه بازاري ايش گورولوب كي من اونلارين ذكريندن واز كئچيره م . البته بو ناغيلين ديگر خالقيلار ايچره محبوبيتيندن و چاپ اولان واريانتلاريندان دانيشماق شوبهه سيز باشقا بير ماجال ايسته يير .
7-اصلی کرم :
اسکی بیر یاشی اولان بو اصلی کرم ناغیلی نین یاشی 300 ایله چاتیر . بو داش باسما اثر 87 ینجی ایل تبریزده فولکولورچو دوستوموز علی برازنده و منیم " رضا همراز "اون سوزوم له برابر ایشیق اوزو گوره بیلدی . چوخ ماراقلی دیر کی 1333 ینجی ایلده تبریزده فردوسی نشریاتی نین سیرالاریندا نشر اولان " لیلی و مجنون ترکی و ملک شاهیله گلی خانیمن حکایتی آخرده عاشق عمرین و اصلی کرم دیوانی یازلمشدر" باشلیقلی 88 صحیفه لیک کیتابین سون یئتدی صحیفه سینده " دیوان عاشق عمر " عیبارتی داها اونملی و ماراقلی اولموشدور . نییه کی بو شعرلری " اصلی – کرم " داستانی ایله نئجه باغلانتی اولدوسون هله ده بیر طرفه چاتدیرا بیلمه میشیک .
8- منظوم کرم ایله اصلی حئکایه سی :
کرکوک تورک لریندن اولان فواد خلوصی آدلی ایتگین عین حالدا بویوک شعورا مالیک اولان بو اثرين يازارينین حایاتی و یارادیجیلیغی حله ليك بيزه تانينماسادا ؛ اونون نه قدر دیرلی بير ياراديجي اولدوغو آپ _ آيدين دويولور . آشاغی سطیرلرده تانیش اولاجاغینیز بو اثر حاقدا آز اولموشسادا ؛ دانیشماق ایسته ردیم.
=+=+=+=+
سون آیلار داها بیر دیرلی نسخه اصلی کرم حئکایه سیندن الیمه گلیب چاتمیشدیر . بو اثر کرکوک واریانتی اولوب ؛ ائله اورادادا باسیلمیشدیر . کرکوک واریانتی اولان بو منظوم اصلی – کرم نادر بیر نسخه دیر کی 98 ایل بوندان اول همان شهرده نشر اولوب ؛ اوخوجو کوتله سینین ماراغین قازانمیشدیر . ( البته بویوک و تایسیز یازار و موسیقیچی عزیر حاجی بیگوف ده واختی ایله اصلی – کرم پیسی یازیب کی 1317 ینجی ایل همین تبریزیمیزین شیر خورشید سالونوندا 6 پرده ده اوینانیلمیش یا خود صحنه یه چیخاردیریلمیشدیر .بو نومایشی آکتورال گروهی و بویوک خان نخجوانی نین باشچی لیغی ایله تاماشایا چیخمیشدیر .بیر نئچه دونه اصلی – کرم نومایشی قوجا تبریزده سن اوسته چیخیب بیر نئچه گارکردان و اویونچونون همتی ایله کی بونلاردان بویوک رژیسور رحمتلی صمد صباحی نی آد وئرمک اولار. داها ماراقلی سو بودورکی بو نومایش لرین اعلان لاریندا قئید اولموشدور کی " بو نمایشین فخری بلیطی یوخ دور " اعلان لارین بیر نئچه سینده قئید اولموشدور کی ؛ بو نمایشین موسیقی سی عزیرین دی آنجاق آراشدیرماق گرک کی بیلینسین اونون یازارلاری دا عزیردی یا یوخ ؟
کرم ایله اصلی اپراسی 1317 ینجی ایلدن 1337 ینجی ایله قدر بیر نئچه دونه صحنه ده اولماق افتخاری تاپابیلمیشدیر . ) بو دیرلی پیسی یازان کرکوک عالیم و یازیچی لاریندان فواد خلوصی اولموشدور . ایکی پرده لیک بو نمایشین یازماسیندا چوخ گومان کی یازیچی فواد خلوصی نین اصل قایناغی ائله اوز خالقی اولموشدور . تاسف له بو قونودا یازار هئچ بیر بیلگی ارائه ائتمه میشلر ! البته کرکوک لا آذربایجان ادبیاتی نین بیر اوقدر نئجه دئییرلر فاصله سی اولمامیشدیر و بیر بیر لری ایله آلیش – وئریش لری ده اولموشدور . رحمتلی حبیب ساهر اوز آرزی قنبر ناغیلین ائله کرکوک ناغیللارینین اساسیندا قلمه آلمیشدیر . آرتیرمالی یام هله ده بوگون کرکوک ادبیاتیندا کرم هاوالاری باشلیقلی بیر سیرا شعرلر وار کی چوخ ماراقلی اولموشلار . بو رادا همین شعرلرین ایکی کوبلتین تقدیم ائتمک ایسته ردیم .
آی آقالار
شوخوم ]سورولمامیش تارلا [دره سین نن اندی جئیرانین سوروسو
سوروسوندن آیریلدی جئیرانین بیریسی
آمان آلله
اووچی وورموش خوش ائتمیش نرگیز دریسی
قاچ قوزولو جئیران یئت اووچو گلدی
=+=+
آمان الله
اووچو وورموش آل قانین بایاض توپوقونا
سیندیرمیش
مورمیلچک لری آلا گوزونه قوندورموش
اوخ آتمیش اووچو کونلون یاندیرمیش
قاچ قوزولو جئیران یاد اووچو گلدی
=+=
آی آقالار
بویله می اولور اووچولارین توره سی
قولتوغوندان وورموش سیزلار یاراسی
آی خالیق
نئچه بین لقمان کیبی جراح لار گلدی بولمادی چاراسی
قاچ قوزولو جئیران یاد اووچو گلدی
=+=
آی آقالار
آنادان ؛ بابادان توبالی یدیم گئتمی ییدیم بو جئیرانین اوونا
آی خالیق
فلک منی سالدی بو نازیک دیلبرین داوینا
آمان الله
سویله یین امام علی عباسین عاشقینا
یاندی جیگریم خون اولدو بو گون
+=+
آی آقالار
یارین افغانینین یارین غمینن
منی بیر آچایب حال اولدو بوگون
دردیم بیری کن بنه یئتدی
یاندی آق جیگریم کول اولدو بو گون
آمان الله
دورنامین قاناتی بیر قاریش تئلدن
چکرم غریب لیغی نه گلیر ائلدن
نه شی بولبو لی یدیم آیریلدیم گولدن
بولبولی ایدیم گولومدن دور ائلدو بو گون
آی آقالار
آختدی گوزوم یاشی اولدو بیر اییرماق
منه حرام اولدون بو یئرده دورماق
نه چتین بازاردی یاردان آیریلماق
گئجه م له گوندوزوم زار اولدو بوگون
آی آقالار
عاشیق کرم ائدر بن نه دئییم
دوستون الینه خبر ائده ییم
باشیم آلیب دیار دیار گئده ییم
گورمه دیغیم داغلار یول اولدو بو گون .
بو قیمتلی اثر بیر دونه 97 ایل بوندان اونجه یعنی هجری 1335 ینجی ایل ؛ ایکینجی دونه ایسه ائله اوتن ایلین مارت آییندا ( 2010) عیراقین اربیل شهرینده باریش ژورنالی نین 49-و 50 ینجی سایی لاریندا " حسام حسرت " ین تشبثی ایله چاپ اولموشدور . کرم ایله اصلی کیتابینین قابیغیندا بو عیبارت لری گورمک مومکون دور:
خلق ایچین
تماشا
2
فواد خلوصی
کرم ایله اصلی
سازکار- اپرا طرزینده بسته له نمک اوزره
ایکی پرده لیک
منظوم پیه س
1 ینجی بیک
احمد احسان و شرکاسی
مطبعه چیلیق عثمانلی شرکتی
1335
چوخ تاسف له نسخه نین اورژینالین الده ائده بیلمه سه ک ده اونو حسام حسرت – ین تشبثی ایله باریش ژورنالیندا باسیلان یازیدان عینی ایله گتیره بیلدیک . یازی قایدالاری متن ده نه تهر گلمیشلر ؛ اصلا ال ویرمادان تقدیم ائتدیک .
قایناقلار و ایضاحلار :
1- اصلی کرم – چاپا حاضیرلایان ؛ علی برازنده – تبریز ؛ نشر ندای شمس
2- شخصی یادداشتلار
3- Azerbaycan- Irak ( Kerkuk) Turk Edebiyati (vi) – Kultur Bakabligi Ankara-1997
4- باریش ژورنالی؛ سایی49 – مارت 2010؛ عراق – اربیل شهری
5- باریش ژورنالی ؛ سایی 50 – 2010 ؛ عراق ؛ اربیل شهری
6- آراشدیریجی دوستوم مهندس میر علی سید سلامت همین اثر ی چاپا گئتمه میشدن اوخویوب بیر سیرا اصلاحی نظرلر وئردیکدن سونرا محبتلی بیر مکتوبدا بئله قئیدلری ده اولموشدور : ... اصلی – کرم داستانی نین ایفاسی ؛ نظم و نثر نوبه لشمه فورماسیندا ؛ آئینی مراسیم کیمی مختلف کرم هاوالارینی " کرم گوزللمه سی " ؛ " کرم کوچدو " ؛ " ازبرکرم " ؛ " یانیق کرم " ؛ آشیق لارین زنگین بسته لرینده زمینه یارادیر . بو ساز- سوز میمیک حرکت لرله ایفا طرزی ؛ اونون بیانینی ؛ اوسطوره لریمیزه یاخین گوستریر . سونرالار اصلی – کرم داستانی اپرا و بالت ایفالاریندا چوخ اوسطوره وی هیاتی نی ؛ اوستونده ساخلاییر . منظوم اصلی – کرم داستانی ؛ اونو " نقال " لیق ایفا طرزی ایله ایلگی لندیریر . اوسطوره نین ؛ افسانه و سونرا داستانا چئویریلیب ؛ ترانسفور ماسیایا معروض قالماسینی گوستریر . طبیعی مختلف بیان نحوه لرینده اونا مختلف میدان لار یارادا بیلرلر .
من رضا همراز صاحب این وبلاگ تاکنون حدود پانصد مقاله بلند و کوتاه به دو زبان ترکی و فارسی نوشته ، در چندین کنگره حضور یافته ،چندین کتاب ام چاپ و نشر شده اند و چندین کتاب چاپ نشده و یا آماده چاپ دارم .ایمیل من چنین هست: