پروفسور حمید محمّد زاده

ایکی اولکه ده بیر غریب

پروفسور حمید محمّد زاده

رضا همراز

بیر عالمین قوجاق ، قوجاق یازی لارینین اونونده باش ایمک فیکریمیزجه من کیمی بیر اویرنجی یه دئمک بیر بورج کیمی دیر . اونون یازیب ، یاراتدیغی اثرلری ایستر فارسجا اولسون ایستر سه تورکجه ، اوخویاندا بیر تهر اولوب ، اوزون گورنده بیر جور اولورام . علمینین یوکسک اولدوغو بیر طرفده تواضع کارلیغی دا بیر طرفده .

بیرینجی دونه اولاراق میرزه شفیع واضحین ایتیب – باتمیش شعر دیوانین اویان – بویاندان آراییب ، آختاریب کلاسه ائدیب و نهایت چاپ ائتدیرمیشدیر .موللا پناه واقفین شعرلرین ،اوستاد شهریارین تورکجه شعر دیوانین ، شیروانلی میرزه نصر الله باهارین شعر دیوانین و نه بیلیم نه لر کی ، اونلار جلدی چاپ اولموشسالاردا ، اونلار جلدی حله لیک چاپ حسرتینده دایانیب ، اونلارین طالع لری ؛ بلکه ده قارانلیق دیر !

او ؛ واختی ایله آدلی – سانلی آراشدیریجی لاردان اولسادا ، آنجاق بو گون غریب جه آنا یوردونون بیر بوجاغینین داریسقال بیر یئرینده باش تورپاغا قویموشدور . کیم نه بیلیر بلکه ده او حله ده منم – منم دئین لره باخیر! رحمتلی کیشی بیر گون حئکایه لرینده اوخوجولارین نئجه دئییر لر چالیشماغا چاغیریب و سهند دئمیشکن :

هر دردین داواسین آختارماق گرک

نه چیخار یخیلیب زاریلداماقدان

اما او ، آنا یوردونا دوندوکده ائله بیر چوخ یازیلارین « غریب » امضاء سی ایله یازدی و سئوال وئرنده " آخ آی اوستاد سیزکی غریب دئییل سیز بس نه ایچون غریب ؟ " ایندی دئمه سین لر جواب وئرردی لر " یوخ ، یوخ من دونن بیر جور غریب ایدیم ایندی ده بیر جور غریب " بو سوزو ائشیدنده اوز ، اوزومه دئییره م دوغروداندا می بئله دیر ؟ بیر زامان 40 ایل آذربایجانین قوزئی حیصه سینده آجی – شیرین عومور سورموش ، بیر گون ده هئچ بیر ایش وئریلمه دن وفالی حایات یولداشی ایله عومور سورموشدور . بلکه ده بونا گوره دیر کی او ، اوزون دوست – تانیش و اولکه سینده غریب بیلیرمیش ...

واختی ایله اوستادین بئش – آلتی پارچا شعری ایله اوز ؛ اوزه دایاندیم . من ایلک دونه ایدی کی سایین عالیمین شاعیر اولدوسون بیلدیم . آنجاق من بیلسم ده ؛ بیلمه سم ده اونون شعرلرینین اوخوجوسو اولدوم . شعرلرینده چالیشیب وطن چیلیک حیسسی گوجلو اولسون و اولوبدور . ساین یازار و عالیمین شعرلرینده هر زاددان اول اوزو دئمیشکن غریب چیلیک حیسسی کولگه سالیب و آپ – آیدین گورونور . او ، آیریلیق دان دونه – دونه گیلیله نیر :

فلک آتدی منی اوزاق ائللره

پناه گتیردییم آنجاق سن اولدون

گولون عومرو کیمی وصال دا قیسا

منیم ایسته دیگیم آنجاق سن اولدون

او طبعین هم عروض اولچو سونده همده هیجا بولگو سونده سینامیش و بو سیناقدان اولدوقجا یاخشی نومره ایله قبول اولموشدور . شاعیرین شعرلرینین اساس خمیر مایاسی هجران ، وطن حیسسی و لیریکا موضوع لارین ایفاده ائدیر . من بورادا اوستادین قارانقوش باشلیقلی شعرینین بیرگه اوخوماسین سیزه ده نیسگیل ائده ریم :

قارانقوش

باشیمین اوستوندن قئی ووروب اوتدون

یازین مؤژده سینی وئردین قارانقوش

ایللرین کولونون آلتیندا یاتمیش

نیسگیللی گونلردن دانیشدین آی قوش !

=+=

بیر زامان تبریزین مونس قوینوندا

بابامین اکدیگی توت آغاجی نین

سرین گولکه سینده سوفره باشیندا

صحبتی خوش ایدی آنا – باجی نین

+==

باشیمیز اوستونده سن قی ووراندا

باهارین موژده سین سن گتیریردین

آنام سئوینج ایله سنه باخاراق

غربت ائللردن دئیه ردی گلدین

=+=

ایندی قیی ووراندا سن آی قارانقوش

سانیرام آنانین روحی دیر گلیب

دئییر: آی غربتده قالییب قوجالان

قاییت اوز یوردونا ؛ صبریم اینجه لیب

=+=

قاییت اوز یوردونا بیر گور نه قالیب

او دوغما دیاردان ؛ ایستی اوجاقدان

سووشدو او دوران ؛ سوورولدو خرمن

حسرت له باخیرام منده اوزاقدان

=+=

باشیمین اوستوندن قیی ووروب اوتدون

یازین موژده سینی وئردین ؛ قارانقوش

ایللرین کولونون آلتیندا یاتمیش

نیسگیللی گونلردن دانیشدین ، آی قوش !

گوردویوموز کیمی او شعرلرینده بیر گویرچینی خطاب ائده رک بیر سیرا دئمه لی و نئجه دئییرلر اورک سوزلرین دئییر . نییه کی اونون دئمه یه سوزو چوخ ایدی . نه یازیق کی آردین توتان اولمادی ، یوخسا ائشیدن ! دونه نه کیمی اونون رایی ایله اونلارجا طلبه دوقتور لوق عرفه سینه چاتسالاردا ، بوگون بیلمیره م اونلارین هانسیسی اونون ادبی ارثینه بیر فیکیر له شمیشدیر ! هابئله رحمتلی داهی شاعیریمیز اوستاد شهریاری بوگون چورک آغاجی ائدنلر بیلمیره م ؛ بیلیر لرکی پروفسور آذربایجانین قوزئی حیصصه سینده بیرینجی دونه اولاراق آذربایجانین سئحیرلی قلملی و تای سیز شاعیری اولان اوستاد سید محمد حسین شهریارین یاشایشی هابئله یارادیجیلیغی حاقدا معلومات وئریب و داها سونرالار « آمان آیریلیق » کیتابینین مولفی اولموشدور ؟

دوغرودان - دوغروسو بئلنچی بیر آلچاق کونول انسانلاری تاریخیمیز آز یادینا گتیره بیلیر . من امینم کی ،اوستادین علمین اگر تره زی نین بیر گوزونه قویسان تواضعین ایسه بو بیریسی گوزونه منجه تواضعی آغیر باسار . پروفسور جنابلاری بیزیم تاریخیمیزده نئچه جهت لی عالیم لریمیزین اون سیرالاریندا دورانلاردان اولموشلار .او ؛ بیر هومانیست انسان ؛ گوجلو ادبیاتچی ، بویوک آراشدیریجی ، تانینمیش حئکایه یازار و آغیر بیرخاطیر حورمته مالیک اولان دانشگاه اوستادی ایدی . دئدییمیز صفت لره مالیک اولان ساین معلیم رضا عطارین اوغلو پروفسور حمید محمد زاده دیر . او ؛ گونش ایلی 1304 یینجی ایلده تبریزین بارین آوا محله سینده آنادان اولموشدور .گنج چاغلارین آنا یوردوندا درس اوخویوب حبیب ساهر کیمی بویوک شاعیر و یازیچی نین دا طلبه سی اولوب و قلم ویرمیشدیر . 1324 ینجی ایلده آذربایجاندامیللی حوکومت چاغی ، میللی حوکومته قوشولوب جوانلار تشکیلاتیندا قیزغین جا فعالیته باشلایب ، "جوانلار " روزنامه سین نشر ائتمیشدیر . آنجاق میللی حوکومت دئوریلدیکده او دا بیر چوخلاری کیمی اوتای دئیه آرازی آتلاییب سویون اوتاینا کئچمه یه مجبور اولور . باکیدا نظامی آدلی دیل و ادبیات انستیتو سونون شرق شوناسلیق بولومونده دوقتورا آلدی . اونون دوقتورا تئزی ( آخوندوف و شرق ) ایدی کی عالی نومره ایله قبول اولونموشدور .آنجاق چوخلو آجیلی _ شیرین لی خاطیره لر باشینا گلیب نهایت قیرخ ایل سونرا چوخ چالیشدیقدا یئنه اوز وطنینه دونور . پروفسور محمد زاده نین بو گونه قدر یوزلر مقاله سی ، دونیانین تورکولوژی اوجاقلاری طرفیندن آلقیشلانمیش دیر . رحمتلی پروفسور حمید آقا محمد زاده نین یازیچیلیغینین تملی بو تایدا قویولوب ؛ چیچکله نسه ده ، یازیلارینین اساس بار وئرمه سی اوتایدا اولموشدور . حمید معلمین همتی و تلاشی اوزره میرزه آغا تبریزی نین دورد پیئسی کی میرزه ملکم خانین آدینا ثبت اولونموشدور ؛ یئنی دن حقانیتی بیلینیب ئ علم عالمینده میرزه آغا تبریزی یه عاید اولوندوغو بیر داها ثبوتا یئتیشدی . اوستادین حاقیندا بیلیریک کی بوگونه کیمی لایقی قدر مقاله و آراشدیرما یازیلمامیشدیر . اما اینانیریق کی جوانلار بو بوشلوغو بیر گون دولدورماغا جان آتاجاقلار . چوخ تاسف لر اولسون کی یوکسک علم و شخصیته مالیک اولان پروفسور حمید محمد زاده اوزون بیر خسته لیک سورندن سونرا 1379 ینجی ایلین آذر آیی نین 22 ینجی گونو زنجان دا یاشایش یوکون یئره قویوب ، چوخ سئودیی تبریزده بیر گون سونرا چوخ جلال و حزن له وادی رحمت مزارلیغینین هنرمند لر بولومونده تورپاغا تاپیشیریلیر . اوستادین یاشایشینین اوچ باری اولموشدور . بویوک اوغلو دوقتور بهروز محمّد زاده بوگون کانادا اولکه سینده یاشاماقدا دیر ؛ قیزی شاهناز خاینم روس دیلین ایران دانشگاهلاریندا تدریس ائدیر ، و کیچیک اوغلو ایسه شهریار بوگون باکی دا یاشاییر . اوستاد اولوموندن قاباق بیر نئچه شعرین منه لطف ائتمیشلر کی اونلارین بیر سیراسی بیرینجی دونه اولاراق گون ایشیغی گورورلر. بو سئوینجی سیزله پایلاشماق ایسته ییب اونلاری بو یازی ایله برابر تقدیم ائتمه ایسته ریم .

تک گویرچین

طالعیندن کوسگون آی تک گویرچین

ندن غملی – غملی قاناد چالیرسان ؟

سحر قوشا اوتدون سن باشیم اوسدن

دئدیم خوش حالینا – قوشا قاریرسان

=+=

الی چولاق اولسون او اوچونون کی

قانینا بله دی سنین یاغرینی

بیرین ناکام ائتدی بیرینی یالقیز

گوزلری قان توتدو یاردی باغرینی

=+=

بو دوغما دیاردا سن غریب قالدین

او ده گوی چمنده سنه یاد اولدو

گوزلریم یول چکدی خیالا دالدیم

دئدیم : یاز اوتمه دن گولوستان سولدو

=+=

بو اوچو الینه یاراق آلاندا

نه یئرده دینج لیک وار نه ده کی گویده

نه غافل بلادیر دوشوب جانلارا

الیندن داد ته پیر کیچک – بویوک ده

=+=

بو گویلر ؛ چمنلر ساکت اولایدی

دره لر مئشه لر دیسکینمه یدی

سیلینیب گئده یدی قان لکه لری

بئشیکده کورپه لر سکستمه یه ایدی .

گوزل لاله لی

لاله لی ؛ لاله لی ؛ گوزل لاله لی

لاله دن گوزل سن گوزل لاله لی

لاله نین قوینوندا لاله تک بیتدین

لاله لی ؛ لاله لی گوزل لاله لی

+=+

تبریزین غربینده لاله باغلاری

ساغیندا دایانیر سهند داغلاری

گون باتیب بوغولدو اورمو گولونده

غرق اولدو ظلمتده آغاج دا ، گول ده

لاله لی ؛ لاله لی گوزل لاله لی

=+=

قیامت گونونه بودور علامت

غربدن گون دوغار اولار فلاکت

سن چیخیب نور ساچدین داغیلدی ظلمت