بیر شاعیر آختاریرام                                               

                                حوکم آوارلی مناف فلکی

رضا همراز

مناف فلکی حوکم آوارین هوشلو – باشلی و ذکالی اوشاق لاریندان ایدی کی سیاسی اویونلارا باش قوشدوغونا گوره ، گنج ایکن دونیاسین دگیشیب ، گول سایاغی آچمادان ، غونچه زامانی پرپر اولموشدور ! تاسف له سیاسی جو و اویونلارین حاکیم اولدوغونا رغماً بو آذربایجان بالاسی حاقدا ، آغیز یاندیران معلومات الده اولمادان ، آتدا – بوتدا شعرلرینه راستلاشماق اولور . عبدالخالق اوغلو مناف آذربایجانین میللی حوکومتی ایش باشینا گلن ایل ، یعنی 1324 ینجی گونش ایلینده حوکم آوارین آغ تومان اوغلو حاج علی دربندینده آنادان اولموشدور . یازیق لار اولسون کی  ائله اوشاق ایکن طالع اونا یار اولماییب ، هله 6 یاشا قدم قویمامیش دیر کی آتاسین الدن وئریر . اونون مهربان آناسی بو دونه مناف و باشقا باجی – قارداش لارینا هم آتا اولور ، هم آنا . بو چالیشقان آنانین چابالاری اساسدا ، اوشاقلار یئتیم لیک حیسی ائتمه یرلر . آنجاق او دورون آتموسفرینه گوره مناف دا ائله کیچیک یاشلاریندا ایشه کیریشمه یی لمس ائدیر . مناف فلکی آذربایجانین بیر چوخ اوشاقلاری کیمی گوندوز لر فرش کرخانالاریندا ایش له ییب ، گئجه لر تحصیلینه دوام ائدیر . کیم نه بیلیر بلکه ده فرش کرخانالاریندا اونون ائشیدیب ، قولاغینا یغدیغی ماهنی لار اونو شاعیر ائده بیلر ؟  مثلاً بو ماهنی :

بیر ساری سال بیر قره شانه ویریب تئل لره

توک زوف لرین آغ اوزه قوربانام او هنره

تبریز فرشی توخورسان نه اورک دن اوخورسان

ائله کی سن باخیر سان ( آی بالام ) یاندیریرسان یاخیر سان (2)

دفعه نی ویر گول بوتا آغیز پوسته لب غونچا

گول غنچه لر ایچینده  نه قالمیسان یالقیزجا

تبریز فرشی توخورساننه اورک دن اوخورسان

ائله کی سن باخیرسان ( آی بالام ) یاندیرسان یاخیرسان . (2)

 بیرینجی دونه اولاراق رحمتلی دوقتور عباسعلی رضائی ، منافی صمد ایله دوستلارینین تشبثی ایله نشر اولان آدینه مهدآزادی دا آدین چکیب ، اونون فرش توخویانلارا عاید بیر دیالوگون دا چاپ ائتدیرمیشدیر . فرش کرخانالارین آغیر وضعیتین گورن منافین کوورک اورگی زوزا چکیب ، گاهدان بو یانغی لاری کاغذ اوسته گتیره بیلیر . دئدییم سوزه آیدین بیر فاکت اونون بیر شعریندن باشقا نه  اولا بیلر بو قونودا ؟

دفه لر

گلیر گوپ – گوپ دفه لردن سس

ایستی دیر کی کرخانا  قاییدیر نفس

سارالمیش بارماقلار قانلی لایلاردا

قیرمیزی ایزلر قویوبدور

آیری – آیری سس لر اولور بئله لیک

دوداقلار اللرله سس سسه وئریر:

یاییلیر هر یانا قانسیز نفس لر

سحردن آخشاما اوزون زاماندیر

گون ایچره قان سسلی دفه لر

نازک بیلک لرین اوزون نغمه سی

یای قیشی

ایستی شن نفس لری

سالمالار ، سالمالار ، دالی قالمالار

آغلامالار ، آغلامالار ، یامانلاشمالار

ایشله مه لر ، ایشله مه لر چیخمالار

فیکیر لشمه لر ، فیکیر لشمه لر ، باخمالار .

بو چتین لیک لری گورن گنج مناف درسی بوراخمادان ، قیزقین جا اونا گیریشیر و نهایت اونیوریسته یه یول تاپیب ، یوکسک تحصیلات دا گئچیره بیلیر . تاسف لر اولسون کی آذربایجانین  بو استعداد لی بالاسینین سیاسی اویونلارا گیریشمه سینه گوره چوخ تئز دونیادان الی اوزولور . جلاد شاه رژیمی بو ذکالی گنجی بیر  حیله ایله تورا سالیب ، دوستاغا گوندریب ، چوخ چکمه دن 1350 ینجی ایلین اسفند آیی نین 12 ینجی گونو حایاتینا سون نقطه قویولور . شاه دونمی بیر تهر ، انقلابدان سونرا ایسه بیر تهر بو انقلابچی ، فولکولورچو و گنج شاعیرین  حیات ، و ادبی چابالاری یازیلا بیلمیر . اونا گوره ده بوگون اوندان یازماق بیزیم اوچون بیر اوقدر راحات دئییل . نییه کی ، لازیمی قدر ماتیریال الده ائتمک هئچ ، جزئی بیر شئی لر تاپماقدا چوخ چتین بیر ایش محسوب اولونور . ائشیتدییمه گوره او  تبریزین  او زامانکی ضیالی لاریندان اولان رحمتلی صمد بهرنگی ، علیرضا نابدل و بهروز دهقانی ایله آیاقلاشدیغینا گوره قلم اله آلیب ، آذربایجانین اوجسوز – بوجاقسیز فولکولورونا گوره  ماتیریال توپلاماغا باشلایمیشدیر . نه یازیق کی  یولون یاریسیندا اونون قلمی ایسته نیلمه دن قلاف اولونور !!  یا داها دوغروسو سیندیریلیر ! گومان ائدیرم بوگون اونون الده اولان یازی لاری بیر یئره توپلانیلسا کیچیک حجم لی بیر دفتری احتوا  ائده بیلر . بورادا کونلوم  ایسه ییر بو آرزی گوز شاعیریمیزدن باشقا بیر شعر اوخوماغا سیزی قوناق ائدم .

به به نه گوزل فیکیر

آیاق یالین ، آیاق یالین چوللرده باییرلاردا

آد آختارییرام

به به،  نه گوزل فیکیر !

آیاق یالین ، آیاق یالین شبته لرده  ، کندلرده

چاریغیما باغ آختاریرام

به به ، نه گوزل فیکیر!

اوخوم سینیب ، بولاقلاردان ، یاماجلاردان

قاشی گمان آختاریرام

به به، نه گوزل فیکیر!

سیزین بهشتینیزدن قاچمیشام ، اکین لردن کییارلاردان

آرپا آختاریرام

به به ، نه گوزل فیکیر!

گولمک دن یورولموشام ، دووارلاردان کوهوللردن

زار آختاریرام

به به، نه گوزل فیکیر!

اولمک دن یورولموشام ، بیر دیققان حایات دان اوترو

بیر بویوک دار آختاریرام

به به ، نه گوزل فیکیر !

 

یارارلاندیغیمیز قایناقلاردان :

1-من مرگ را سرودی کردم – زندگی و آثار بهروز دهقانی ، گردآورنده یونس اورنگ خدیوی ، تهران – نشر بازتاب ، 1384 ، چاپ اول

2-حکماوار ، حاج علی عطائیه ( نجار اوغلو ) بیرینجی جلد ، تبریز – اختر نشریاتی ، 1385

3- مهد آزادی آدینه شماره مسلسل 1025 . تبریز / سرودهای قالی بافان  - عباسعلی رضائی

ایلمک، ایلمک قوش ایلمک

قانادی گوموش، ایلمک

من دالیه قالاندا

یگین یگین دوش ایلمک .

مادر فرزندش را برای روانه کردن به کارخانه چنین از خواب بیدار می کند. درد از خلال کلمات ترانه می بارد،

علی بالا، دور آیاغا

اوستان گلیب دالینجا

شوی گتیریب بویونجا

آپاراجاق کرخانیه

شوی ووراجاق دوینجا

بچه به مادرش چنین جواب می دهد :

ای وای آنا، کرخانا

باغریمی قان ائیله دی

ایلمک سالان بارماغیم

تایلاری قان ائیله دی.

مادر باز چنین می گوید :

اولسون اوغول، گئت گینه

آخشامیوی گود گینه

آخشام ائوه گلنده

بیر شاهیوی وئر پی یه

بارماغیوا سورت گینه

وقتی قالی بافان با هم مسابقه می گذارند که هر کس زودتر تمام کرد به دیگری مشقی بزند، برای این که رقیب سبقت بگیرد، می گوید:

آغ ماللا، گوی ماللا

حسنین قولون باغلا

از رسیدن جمعه شاد می شوند و عصر پنجشنبه می خوانند:

شاببادان شوببادان

چومه باخیر قوببادان

وقتی فرش در شرف اتمام است و دارند حاشیه آخر فرش را می بافند. می خوانند:

فرشی سالدوق له وره

آللاه نوبارک ائیله سین

اوستایا خبر وئرون

شاگریدانا حاضر ائیله سین

فرشی سالدویق سککی یه

اوستا گئدیر مکی یه

اوستا بیزه ده بیر شاهی وئر

بیز ده بیر چیخاق سککی یه

مهد آزادی آدینه شماره مسلسل 1025 . تبریز / سرودهای قالی بافان  - عباسعلی رضائی / رحمتلی دوقتور رضائی بو نومره ده ایلک دونه اولاراق منافی تانیتماغا جان آتیر . او مناف لا دانیشدیقدا « ایلمک سالانلارا » عاید ماهنی لاری منافین آغزیندان توپلاییب نشر ائدیر .

****

کرخانادا ایشله رم

مئیخانادا خشله رم

پالتاریم ییرتیق اولسا

دوره سین کیریشله رم.

 

ایملک ساللام پول آللام

اربابین قیزین آللام

ارباب قیزین وئرمه سه

ایلمگی ترسه ساللام .

بیر دیالوگ فرش توخویان اوغلان لا آتاسیندان.

اوشاق دئییر :

 ائیوای آمان کرخانا

باغریمی قان ائیله ییب

ایلمک سالان بارماغیم

ایلمک قابار ائیله ییب.

آتا جاواب وئریر :

اولسون اوغول گئت یئنه

آخشاما جان سورت یئنه

آخشام آلان پوللارین

وئر داوایا بارماغیوا سورت یئنه

اوشاق یئنه دئییر :

آی آتای مهربان

قویما منی بو ایشه

بو ایشدن فایدان یوخدوی

ایلمک سالان بارماغیم

آز قالدی دیبدن دوشه .

آتا یئنه دئییر :

اولسون اوغول گئت یئنه

آخشاما جان سورت یئنه

آخشام آلان پوللارین

وئر داوایا بارماغیوا سورت یئنه

اوشاق ایسه دئییر :

آی آتای مهربان

من بو ایشه گئتمیرم

آخشاماجان سورتمورم

آخشام الان پوللاریم

داوایا وئریب ، بارماغیما سورتمورم .

مهد آزادی آدینه 30 اردیبهشت 1345

 

ایلمک سالانلار

ایشیمیز دوشدو دارا

بارماقلاریم اولدو یارا

اربابدا انصاف اولا

گتیره وئر شاگردانا

***

ایلمک ساللام چورتکه یه

اوستام گئدر مککه یه

اوستامین پورلو یوخدور

سوخولار می تککه یه

***

آینانی قویوب ایش آراسینا

دمبدم باخیر دیش آراسینا

باشدا کی گئده سال گئده سال !

سالمیسان دالی ، قال گئده قال

**

بیر باتمان یارما آشی

یاریسی سودور

بیر دس پالتاریم واردی

هامیسی بودور .

مهد آزادی آدینه 20 خرداد 1345