آنا دیلیمیزده بیر نئچه درس لیکه اوتری باخیش
آنا دیلیمیزده بیر نئچه درس لیکه اوتری باخیش
رضا همراز
مين ايلدن بري ايستر اولكه ميزده ايستر سه ده قونشو يا خود ياخين اولكه لرده ديله ، ادبياتا و سوزلوك لره عايد ، چاپ اولوب يا حله ليك ال يازما شكيل ده قورونان كيتابلارین ایمکانیمیز قدری اولان لارینین بیر سیراسین گوزدن گئچيرديك ده بو حقيقت آيدين لاشيب اوزه چيخير كي ، بير نئچه دانا سوزلوك دن سوواي كي اونلارين دا سايي لاري بلکه بیر او قدر دئییل اکثریتی تورکجه – فارسجا اولموشلار. بيز يوزدن زياده اولان بو سوزلوك لرين سياهه سيني حله بير نئچه ايل قاباق بير يئره توپلاييب 84 ينجي ايل آز و محدود سايي دا تبريزده « سوزلوك لر – سوزلويو » عنواني ايله تكثيرينه موفق اولا بيلديك . بو سياهه لري دقت له اوخوياندا دوشونوروك كي ، تورك ديلي اولكه ميزده كوكلو اولوب ، اسكي بير تاريخه دايانير و فارسجا آدلانان ديل شهرلريميزده ماراقلانانلارا اويره ديلرميش . بورادا ، بو سوزلوك لري گوردوكده ياخشي گوروروك كي ، آنا یوردوموزدا فارس ديلينين ائله بير يئري اولماميشدير و همه شه تورك لره فارسجا اويره ديلرميش . يعني يازيلان سوزلوك لرين يوزه 80 فايزي ( فارسجا – توركجه ) دي لر . بو رادا ماراقلی بیر مسئله اورتایا چیخیر . اودا بوکی ، اونلار کی آذربایجان دیلی نین کوکونو باشقا دیل لره باغلاماق ایسته میشلر اللری بوشا چیخیب ، پته لری آچیلیر ! . البته بونو یاخشی بیلیریک کی ، میللی حوکومت چاغیندا اوشاقلار مکتب لرده ، اونجه سحر دوعاسی اوخویوب سونرا کلاس لارا یوللاناردی لار .بودا میللی حوکومتین دین له علاقه دار اولدوسونا آیدین بیر آیت اولا بیلر .
ای بیزی یوخدان یارادان تانری میز
سن بیزه لطف ائیله عنایت ائله
بیزلری دوزگون یولا,دوز ایشلره
قدرت – ذاتین لا هدایت ائله
وئر بیزه توفیق کی تحصیل ائده ک
علم و ادب له بیزه زینت ائله
خد مت ائده ک بیز آنامیز یوردونا
سن ده اونو حفظ و حمایت ائله
پاک فیکیر ،آیدین اورک، ساغ بدن
بیزلره شانین له کرامت ائله .
میللی حوکومت دوورو نشر اولان کیتابلاریمیزدا آذربایجانین قدر شاعیرلری بایات ائلیندن اولان حکیم محمّد فضولی ، تبریزلی صائب ، موللا پناه واقف ، قاسیم بیگ ذاکر ، حیران خانیم دنبولو ، میرزه فتحعلی آخوند زاده ، شیروانلی سید عظیم له برابر روس شاعیرلریندن اولان پوشکین ، ماکسیم کورگی ، تولوستوی هابئله فرانسیز شاعیرلریندن اولان ویکتورهوگو ، فارس شاعیرلریندن شیرازلی سعدی و ملک الشعرا باهار ، ارمنی شاعیری اوهانس غوقاسیان ، کورد شاعیری هژاردان دا نومونه لر ارائه وئریلمیشدیر . بورادان دوشونمک اولور کی ، میللی حوکومت دوورو تام میللت لره ارزش وئریله رک اوشاقلاریمیزی بونلارین آد – سان لاری ایله ده تانیش ائتمک ایسته ییرمیشلر . بورادا من نيسكيل ائده رديم اوشاق لار ايچون يازيلميش آنا ديل لري كيتابلارينين بیر سیراسینین سياهه سي يازيميزا ضميمه اولسون . اینانیرام اورک لریزجه اولاجاق.
1- امثال لقمان :
بویوک معارفچی میرزه حسن رشدیه نین درس لیک کیتابلارینین بیری سی دیر .« امثال لقمان» کیتابین او داهی هجری 1306 دا یازمیشدیر . همین کیتابی او رحمتلی گویا ائله اوز خطی و هزینه سی ایله چاپ ائتدیره بیلمیشدیر. رشدیه نین امثال لقمان کیتابی کی داش باسما طرزی ایله چاپ اولموشدور. 1379 ینجی ایل یورولماز عالیم، دوقتور حسین صدیقین همتی ایله یئنی دن 72 صحیفه ده تهراندا زوفا نشریاتی طرفیندن باسیلدی . رحمتلی رشدیه نین یازدیغینا گوره « امثال لقمان ، ایله مشهور اولان حکایت کیتابی عربجه دن بیر چوخ شرق و غرب دیللرینه نقل و ترجمه قیلینیب بویوک –کیچیک مکتبلرده او جمله دن آوروپادا السنه شرقیه مکتبلرینده شاگیردلره اوندان درس دئییرلر ...» کیتابدا بیر سیرا حئکایه لر آتالار سوزو و شعرلر قئیده آلینمیشدیر .
2- خمسه ادبیه :
هجری 1310 ینجی ایل ده ابتدایی صینیف لر ایچون میرزه صادق بن ملا اسد تبریزی نین آذربایجان دیلینده دفتر ادبیه درس لیگی ایلکین درس لیک کیتابلاریمیزدان اولموشدور .تبریزلی میرزه صادق تدریسین مقصد ینی ادبی دیلده یازیب اوخوماق وردیشلرینی وئرمکده گورور و هر بیر اوشاغا اوز آنادیلینده ساده دن مرکبه مئتودو ایله تعلیم وئرمه یی مصلحت گوروردو . دئدیک لره گوره «خمسه ادبیه » درس لیگی مکتب خانا ایله یئنی تیپ داشیان مکتبلر آراسیندا کئچید مرحله سی تشکیل ائدن محله مکتب لرینده گئنیش استفاده اولونوردو . بو بئش جلد لیک درس لیکین ایکینجی جلدی 158 صحیفه دن عیبارت اولموشدور کی قوجا تبریز ده چاپ اولموشلار .
3- وطن دیلی :
تانینمیش معارف پرور تبریزلی میرزه حسن رشدیه نین تورکجه درس لیک کیتابلاریندان دیر .« وطن دیلی » 35 صحیفه ده هجری 1312 ده تبریز ده چاپ اولموشدور. روشدیه بو کیتابدا مختلف ژانرلره یئر وئر سه ده آنجاق نه ایسه شعره یئر آچمامیشدیر . اما بونونلا آتالار سوزو ، اویودلر، نستعلیق الفباسینین متعدد و مختلف اشکالی و ... یئر وئرمیشدیر . او کیتابین سون صحیفه سینده بو عیبارتی قئید ائدیر ؛
مولف و ناشری ایران قطعه سنده آذربایجان صفحه سینین تبریز شهریند ه رشدیه مدرسه سینین مدیری حسن بن مهدی تبریزده آقا علی آدلی بر استاد ماهرین مطبعه سنده مجدت همراه محمود آقا احمد زاده نین بیور دیقیله طبع اولنوب و یازانی درگاه آلهیده مقصر و گناهکار کریم دو.» وطن دیلی نین الیفباسی اسکی الیفبامیزدا اولان کاف نون ایله چاپ اولموش و اوزلویونده انترسان دیر .
4- وطن دیلی :
((وطن دیلی )) عنوانلی کیتاب هجری 1315 ده تفلیس شهرینده دوردونجو دفعه ایچون چاپ اولموشدور. کیتابی یازان چیرنیا یوسکیی جالب دیر کی اثرین سیجلیسینده ترکی آذربایجانی عیبارتین قئید ائدیر . کیتاب 68 صحیفه دیر . بو کیتابدا اوشاقلار ایچون کیچیک کیچیک حئکایه لر شعرلر آتالار سوزو تاپماجالار و سایره بو کیمی یازی لار قلمه آلینمیشدیر . همین اثرین 28 ینجی صحیفه سینه قدر الیفبا اویره دیلسه ده 29 ینجی صحیفه دن درسین اورنگ لری وئریلمیشدیر. کیتابین سیجیللیسی یندن سونرا متن ده گئدن لر فهرست کیمی یازیلمیشدیر . سون صحیفه ده ایسه درسین قورتولوش دوعاسی قئید اولونموشدور . صحیفه نین ساغ طرفلرینده دوعالرین عربجه و یاری سینین سول طرفینده تورکجه یازیلمشدیر . چیرنیایوسکیی نین بو اثرینده 59 ینجی صحیفه دن اعتباراً قورآن آیه لری و دوعالری ایله بیتیر . وطن دیلی کیتابینین رکلامی واختی ایله دیرلی ملانصرالدین ژورنالی نین 39 ینجی ساییسیندا قئید اولوب حتی اونون قیمتی ده 35 قپک ذکر اولموشدور . باخین ( ملا نصرالدین ژورنالی 29 سنیتابر 1908 ص2 )
5- نسزائن الاطفال :
اسکی مکتب لریمیزده اوشاق لارین تربیه سی ایچون بیر سیرا کیتابلار تدریس اولوناردی لار. اورنگ اولاراق سزائن الاطفال- کیتابین گوسترمک اولارکی، هجری قمری 1319 دا شیروانلی میر سیف الدین سیدوف –ون قلمی ایله تفلیس شهرینده 70 صحیفه ده ایشیق اوزو گوروب مکتب لرده تدریس اولوناردی . بو نظم و نثری ایفا ائدن کیتاب دا گوزل – گوزل حئکایه لرین و تربیه وی مسئله لردن سوز – صحبت گئدیردی .
6- آنا دیلی – الفباء مصوّر :
آدیندان بللی اولدوغو کیمی اوشاقلار ایچون درس لیک کیتابلاریمیزدان دیر . بو اسکی کیتاب داش باسما طرزی ایله چوخ احتمال کی گونش ایلی 1276 ینجی ایلدن اونجه تبریز شهرینده چاپ اولموشدور. کیتابین یازاری یا یازیچی لاری بللی دئییل . آنا دیلی کیتابینین قابیغیندا « بنظارت انجمن دبستانیان » عیبارتی قئید اولونموشدورکی بو سوزدن آنلاشیلیرکی هله گویا « انجمن معارف » تشکیل تاپمامیشدیر ائله اونا گوره ده دئدییمیز کیمی چوخ احتمال کی کیتاب گونش ایلی 1276 ینجی ایل چاپ اولا بیلسین . بونا گوره کی انجمن معارف قورولان ایل دیر. اثر باشقا اثرلر کیمی گوزل شکیل لردن ده قیدالانمیشدیر . آنا دیلینده یازار یا یازیجیلار بیر چوخ موضوع لارا یاناشمیشلار . کیتابین سون حیصه سینده وطن محبتی عنوانلی بیر گوزل مقاله یا داها دوغروسو مطلب ده گئتمیشدیر کی اوزلویونده ماراقلی دیر .« آنا دیلی –الفبا مصور» کیتابیندا بیر شئی منیم ایچون داها ماراقلی ایدی . اودا بو کی هجری 1331ده تبریزده چاپ اولان همین آدداکی میرزه عبدالرحیمین اثرینده همین بو کیتابین آدیندان همده بیر سیرا شکیل لریندن فایدالانمیش دی لار .
7- ترک – آذربایجان دیلینیگ
مختصر صرف نحوی :
کیتابین یازدیغینا گوره روس و مسلمان مکتبلرینده تورکجه اوخویان اوشاقلار اوچون ترتیب وئریلمیشدیر . کیتابین یازاری تانینمیش یازیچی و سیاستچی نریمان نریمانوف ایدی . کیتاب یازی قایدا – قانون لارین ساده جه مکتب اوشاقلاری ایچون میلادی 1899 ینجی ایلده باکی شهرینده 49 صحیفه ده اصلا بیر شکیل ده اولمادان چاپ و یایینلانمیشدیر .
8-آنا دیلی – الفبا مصور، بنظارت مجلس اتحاد مسلمین تبریز – اثر خامه میرزا عبدالرحیم مدیر دبستان تربیت – محل فروش دم سرای حاجی سید حسین :
بو درس لیک کیتابدا دوز 16 ایل چیرنیا یو سکیی نین کیتابیندان سونرا ایشیق اوزو گورموشدور . رحمتلی میرزه عبدالرحیم –ین ترتیب وئردییی بو کیتاب 30 صحیفه دن عیبارت اولموشدور . کیتاب ص 2 ده (1) درس ایله باشلانیر. اثرین گوزل حیصه لریندن اوندا اولان یازی لارلا مناسیب اولان شکیلل لر دیر . کیتاب شانلی مشروطه انقلابیندان سونرا 1331 هجری ده تبریزده محمد علی اوغلو تبریزلی جوادین خطی ایله یازیلمیشدیر . جالب دیرکی بو درس لیک ده اصلا بیر بیت ده شعر ه یئر وئریلمه میشدیر و گاهدان قاجار گئییم لریندن ده اورنگ لر گلمیشدیر .
9- اوشاق گوزلیکی :
تانینمیش معارف پرور طالب زاده عبدلله شائق – ین اثری دیر .بو کیتابچه ائوده و مکتب لرده اوشاقلارین اوخویوب یازماغینا خدمت ائدن بیر کیتابچه دور . کیتاب هجری قمری 1333 ده باکیدا اوروج اوف قارداشلارینین مطیعه سینده دوردونجو دفعه ایچون 58 صحیفه ده طبع اولونموشدور . بو شکیللی اثر حله گونوموزه قدراوشاق لار ایچون کیتاب یازارلارین گوزلریندن تاسف له قیراقدا قالمیش دیر . اوشاق گوزلیکی کیتابیندا یازی قایدالاری ، شعر،اویکو و تربیه وی مسائل گوزلجه مکتب اوشاقلارینا اویره دیلیر.
10- تنبيه الاطفال :
اوسته كي آدي ايله بير او قدر ده تانينماميش اولان كيتاب ، هجري 1333 ده چوخ گمان كي تبريزده آدي نسبتا اونودولموش يازيچي ، محمد اوغلو عليقلي واعظ دهخوارقاني نين اثرلرينين بيريسي اولموشدور.كيتابين قابيغيندا بئله بير عيبارت ده قئيد اولموشدور مخصوص نو آموزان زبان فارسي .تنبيه الاطفال كيتابي 40 صحيفه ده هابئله 28 درس دن و 12 تنبيه دن عيبارت اولموشدور.
11- صرف ترکی :
صرف ترکی باشلیقلی کیتاب تانینمیش تورکولوژ محمد نظیف – ین اثرلریندن اولموشدور کی ، هجری 1336 ینجی ایل افغانستان اولکه سینده چاپ اولموشدور . محمد نظیف مدرسه مبارکه ی حبیبه و حربیه ی سراجیه نین تورکجه بولومونون معلیمی اولموشدور .همین کیتاب ( مبارکه ی عنایت ) مطبعه سینده ؛ 50 صحیفه ده همین الیفبا ایله چاپ اولموشدور .
12-آنا دیلی :
آلتی جلد لیک آنا دیلی آذربایجانین میللی حوکومتی ایش اوسته گلندن سونرا بیر سیرا معاریف پرور شخصیت لرین همتی و تشبث لری ایله چوخ آز بیر زاماندا تبریزده ایشیق اوزو گوره بیلدی لر . واختی ایله چوخ ده یرلی و گوزل اسلوب لا یازیلان بو کیتابلاردا اوخوجولار آذربایجانین و دونیانین ادبیاتی ایله ده تانیش اولوردولار .همین کیتابلاردا شعر، یازی قایدالاری ، تنقید ، دونیا ادبیاتی اورنکلری و ... وئریلمیشدیر . کیتابین بیرینجی جلدی82 صحیفه ده ایکنجی جلدی 87 صحیفه ده اوچونجو جلدی 112 صحیفه ده دوردونجو جلدی 183 صحیفه ده بئشینجی جلدی 244 صحیفه ده و آلتینجی جلدی ایسه 300 صحیفه ده میللی معاریف وه ریندن چاپ اولان همین آلتی جلدلیک درسلیک لر انقلاب دان سونرا گورکملی معاریف پرور اوستادیمیز رحمتلی محمّد علی فرزانه نین همتی ایله تهراندا فرزانه نشریاتی سیراسیندا یئنی دن ماراقلا باسیلیب بیر تحفه کیمی پایلانیلدی .
13- اوچونجي كتاب:
« اوچونجو کیتاب» آدی آلتیندا گونش ایلی 1325 ینجی ایلده رحمتلی آغ قوش تخلص لی علی قولو کاتبی – نین همتی ایله چاپ اولان همین اثرده آذربایجانین معاریف وزارتی نین نشریاتی سیراسیندا ایشیق اوزو گورموشدور . اوچونجو کیتاب باشلیقلی بو درس لیک گویا 112 صحیفه ده ترتیب وئریلمیشدیر . بو کیتابدا قهرمانلیق داستانلاری ، شعرلر، اویود لر و یازی قایدالاریندان اورنگ لر وئریلمیشدیر . اورنگ اولاراق همان کیتابدان بیر شعر
سسلندی وطن دوشدو بوگون بیزلره نوبت
خوشدور بیزه بو اولکه میزین آسلانی اولماق
بیز حاضیریک ائندیرمک اوچون ضربه یه ضربه
گل قارداشیم آرخام کومکیم قهرمانیم گل
به به بئله بیر چاغریشا گئتمک نه گوزل دیر
بیر عسگر اولوب مقصده یئتمک نه گوزل دیر ...
14- دوردنجي كتاب :
ابتدائي كلاس لار ايچون 1325 اينجي ايلده چاپ اولان بو درس ليك ده ، آذربايجانين ميللي حوكومت چاغلاريندا تبريزده معارف مطبعه سينده ايشيق اوزو گورموشدور. كيتابدا اونجه معليم لره كيتابين نه جوره تدريسي ايچون كيچيك بير بيلكي وئريليب داها سونرا آلتي بولومده درس لرين متني وئريلميشدير. دوردونجو صينيف لر ايچون ترتيب وئريلميش بو كيتاب دئدييميز كيمي آلتي حيصه دن عيبارت اولموشدور .1-شاعير و يازيچي لارين قيساجا ترجمه حال لاري 2- مختليف حئكايه لر، ناغيل لار، تمثيل لر، آتالار سوزو 3- آذربايجان ديلينده قيسا تاريخي معلومات 4- جغرافي معلومات 5- علم الاشياء درس لري 6- انسان و اونون حفظ الصحه سي
15- وطن دیلی :
میللی حوکومت چاغیندا چاپ اولان تورکجه درس لیک کیتابلاریمیزدان اولموشدور .آذربایجان گونده لیینین شهادتینه گوره وطن دیلی ابتدائی کلاس لار ایچون ترتیب وئریلمیشدیر . مع الاسف بو سطیرلری یازان بو گونه کیمی بو کیتابین رویتینه نایل اولمامیشدیر .
16- آنا دیلی :
یازانی بللی اولمایان بو کیتاب انقلاب عرفه سینده (57 ینجی ایل) ایشیق اوزو گورموشدو . 64 صحیفه لیک بو کیتابین قابیغیندا بیر کیمسه نین الینده کیتاب شکیلی ایله باسیلمیشدیر . همین کیتابدا یازی قایدالاری ایله برابر گوزل شعرلر آتالار سوزو اویودلر له برابر 3 صحیفه ده ریاضی و هندسه علمی اوچون یئر وئریلمیشدیر . گوزوموزه دین باشقا « آنا دیلی » باشلیقلی کیتابلاردا بو حیصصه نین یئری چوخ واخت لار بوش قالمیشدیر .
17- آنا دیلی - آذربایجانجا درسلیک :
گونش ایلی 1377 ینجی ایلده چاپ اولان بو 300 صحیفه لیک کیتابین یازاری ابراهیم رفرف؛ ناشری ایسه تهراندا مرغ آمین ناشرلییی اولموشدور . کیتابدا 8 صحیفه دن عیبارت اولان ایکی اون سوزدن سونرا قونو باشلامیش داها سونرا درس لر ارائه اولموشلار. 40 درس دن عیبارت اولان بو کیتاب 1377 ینجی ایلده ایکینجی چاپا گئتمیشدیر . کیتابین قابیغیندا بویوک شاعیره میز خورشید خانیم ناتوانین شکلی گلمیشدیر . مهندس رفرفین بو درس لیک کیتابی 2200 نسخه ده چاپ اولموش آنجاق قایناقلاریندا بو تای آذربایجاندا چاپ اولان تورکجه درس لیک لردن نه ایسه غیدالانیلمامیشدیر .
18- آنا دیلی
ماوی دنیادا :
اوشاقلار ایچون آدی اوسته گئدن همین کیتابین یازارلاری آی تورک ایله دنیز اولموشلار . 40 صحیفه لیک بو درس لیک گونش ایلی 1377 ده یازیچی لارین همت لری ایله تبریزده ایشیق اوزو گورموشدو .« ماوی دنیادا » کیتابی 9 درس دن عیبارت اولموش و گوزل رنگلی بویالارلا چاپ اولموشلار . اثرین سون صحیفه سینده کیتابین الف – ب یاش گروپ لاری اوچون جمله سی ده داها ماراقلی دیر .
19- تورک دیلی
درس اوجاغی :
یوکسک صینیف لر ایچون ترتیب وئریلمیش « تورک دیلی » عنوانلی بو کیتاب گونش ایلی 1378 ده تهراندا مرغ آمین نشریاتی همتی ایله مهندس ابراهیم رفرفین تشبثی و قلمی ایله ایشیق اوزو گورموشدو . 350 صحیفه دن عیبارت اولان بو اثره سایین یازار 26 اثرده ن غیدالانمیشدیر . مهندس رفرفین قایناقلارینین ایچره او گونه قدر جنوب آذربایجاندا چیخان درس لیک لردن نه ایسه بیر ایز گورونمور . کیتاب دوقتور جواد هیئت و یازارین اون سوزلری ایله باشلانیب 30 درس دن یئکونلاشیر .
20- باشلانیش
آنادیلینده ایلک درسلیک :
بو درس لیک کیتابین یازاری تبریزلی معلیم دوقتور حسینقلی سلیمی دیر . 238 صحیفه دن شکیللی اولان بو کیتاب گونش ایلی 1379 دا تبریز ده ایشیق اوزو گورموشدو . بو اثر 42 درس ایله برابر بیر سیرا تمرین لر و لوغت لری احتوا ائدیر . کیتابین ایچینده یازی لارلا برابر موناسیب شکیل لر ده گئتمیشدیر . دوقتور سلیمی – نین بو اثرینین بیر سیراسی چاپدان اونجه تبریز ده نشر اولان احرار هفته لیینده آردیجیل اولاراق باسیلاردی .
21- بیرینجی صینیف اوچون آنادیلی
آذربایجان دیلی :
بو درس لیک کیتابین یازاری علی سلمانی ناصری دیر .آنا دیلی باشلیقلی بو اثر گونش ایلی 1379 اینجی ایل تیریزده یاران ناشرلییی طرفیندن 48 صحیفه ده یاینلانمیشدیر .کیتابدا بیر سیرا الیفبا اویره دیلدن سونرا آذربایجانین آدلیم شخصیت لری نین (شاعیر – میللی قهرمانلار ) ترجمه احواللاری ذکر اولموشدور . کیتابدا بیر سیرا شعر و کیچیک حئکایه لره ده یئر آچیلمیشدیر . بو اثر ده باشقا اثرلر کیمی بیر سیرا شکیل لر ماراقلا باسیلمیشلار. علی سلمانی آنا دیلی عنوانلی چاپ اولان کیتابلاردان یالنیز میللی حوکومتین دوورو نشر اولان آلتی جلد لیک اثریندن یارارلانمیشدیر .
22- آنا دیلی – درس لیگی ، بیرینجی جلد /اوخو – یاز /
کیتاب ایکی بولومدن عیبارت دیر. بیرینجی بولومدن اوشاقلار ایله بویوک لره یازی – پوزو قایدا – قانونلاری اویره دیلیر . ایکینجی بولومده ایسه بیر نئچه شعر ایله حئکایه ده داخیل ائدیلمیشدیر . کیتابین یازاری بهروز ایمانی دیر کی 1387 ینجی ایل تبریزین ندای شمس نشری واسطه سی ایله 88 صحیفه ده نشر اولونموشدور .
23-ترجمه ترکی کتاب فارسی اوّل دبستان ( برای استفاده معلمین و والدین )
آدیندان بللی اولدوغو کیمی یازار بو کیتابی بیرینجی صنیف لرده اوخونان فارسی درسی دیر کی تورکجه میزه چئویرمیشدیر . موسیقی خادمی اولان نعمت مسگری بو 48 صحیفه لیک کیتابدا بدیع هابئله انترسان بیر ایشه قول قویموشدور . همین کیتاب دا بیر سیرا شعرلر ایله نثرلرده وار کی اونلارین اصل لری ایله برابر اوخوجو تورکجه ترجمه لرین ده اوخویا بیلر . بو اثر 95 ینجی ایل تبریزین آذرتورک نشری سیراسیندا چاپ امکانی تاپمیشدیر .
قایناقلار ، ایضاحلار:
1- دیلماج آیلیغی – اونوچونجو سایی – مهر 1384- تبریز
2- بیرینجی صینیف اوچون آنا دیلی – علی سلمانی ناصری ، تبریز 1379، یاران انتشاراتی
3- آنا دیلی – 6 جلد – تهران - فرزانه ناشرلییی . همین کیتابلار میللی حوکومت چاغیندا نشر اولان کیتابلارین اوزوندن اوفست اولموشلار .
4- امثال لقمان - میرزا حسن رشدیه ، چاپا حاضیرلایان- دوقتور حسین صدیق ، تهران - زوفا نشری 1379
5- آنا دیلی –( 1357 ) تبریز- ناشر سیز
6- باشلانیش – آنا دیلینده ایلک درسلیک ، حسینقلی سلیمی – تبریز 1379
7- اختر هفته لییی – اوشاقلار ایچون اوزل سایی ( سه شنبه 30 مهر 1381 – نومره 30 ، 22 اکتبر 2002 – بیرینجی ایل )-تبریز . آنا دیلی ، الفبا مصوّر کیتابینین تانیتیمی . بو دیرلی کیتابی ایلک اونجه سرکار خانیم مهین دخت فتوحی واختی ایله تبریزده نشر اولان اختر هفته لیینین اول – آخیری بیر دونه نشر اولان اوشاقلارا عاید اولان اوزل صحیفه لرینده تانیتمیشدیر .
8- وطن دیلی - میرزه حسن رشدیه ، داش باسما چاپ ، تبریز 1312 هجری
9- تورک دیلی درس اوجاغی - ابراهیم رف رف ، تهران 1378- نشر مرغ آمین
10- آنا دیلی ماوی دنیادا- آی تورک - دنیز- تبریز 1377
11- وطن دیلی- چیرنیا یوسکیی ، تفلیس 1315 هجری
12- آنا دیلی ا لفبا مصور - میرزا عبدا لرحیم مدیر دبستان تربیت – تبریز 1331 هجری
13- جنوبی آذربایجان (ملی شعور ) ودادی مصطفی یئف – کوچورن تاج احمدی ، آلمانیا- کولن 2000 ص 14
14- ودادی مصطفی یئفین وئردییی بیلگی لره گوره خمسه ادبیه درس لیگی کی سهو اولاراق دفتر ادبیه ثبت ائتمیشدیر 1319 ینجی قمری ایلینده ایشیق اوزو گورموشدو . حالبوکی همین کیتابین اصل آدی دفتر ادبیه یوخ بلکه خمسه ادبیه دیر کی هجری 1310 ینجی ایلده بئش جلد ده همین تبریز ده گون ایشیغینا چیخمیشدیر.
14 - آذربایجان گونده لییی , نومره 257 ,1325- تبریز
15- ملانصرالدین ژورنالی – 29 سنیتابر 1908 مطابق 16 رمضان 1326 نومره 39 – ص 2
16- شفق مجله سی- نومره 4-5 – اردی بهشت و خرداد 1325 تبریز- صص 64-70 / آذربایجاندا ملی مطبوعات مسئله سینه دائر – م . محمد لو عباسی /
17-آنا دیلی( درس لیگی – بیرینجی جلد ) اوخو – یاز ، بهروز ایمانی ، نشر ندای شمس ، 1387 تبریز
18-ترجمه ترکی کتاب فارسی اول دبستان ( برای استفاده معلمین و والدین ) – نعمت مسگری ، تبریز 1395
من رضا همراز صاحب این وبلاگ تاکنون حدود پانصد مقاله بلند و کوتاه به دو زبان ترکی و فارسی نوشته ، در چندین کنگره حضور یافته ،چندین کتاب ام چاپ و نشر شده اند و چندین کتاب چاپ نشده و یا آماده چاپ دارم .ایمیل من چنین هست: